D66

1. Het kabinet realiseert een Nationale Strategie Vrouwengezondheid

• Waar je wieg staat, je sekse, welke opleiding je hebt gedaan en hoeveel inkomen je hebt; het maakt verschil voor je gezondheid. In Nederland zijn grote verschillen in de gezondheid van groepen mensen. Dat is onaanvaardbaar.
• D66 pleit voor meer tijd, ruimte en vertrouwen voor professionals en patiënten om samen tot oplossingen te komen en heeft zich hier de afgelopen jaren met succes voor ingezet. Samen beslissen heeft namelijk vele voordelen: mensen in de zorg voelen meer waardering en de patiënt krijgt meer keuzevrijheid en is tevredener. Samen beslissen betekent ook dat de zorg is toegesneden op iemands gender en/of culturele achtergrond.
• We willen meer aandacht voor gender en sekse in de zorg en het onderzoek naar gezondheid, net als voor etnische achtergrond. Vrouwen kunnen andere ziekteverschijnselen hebben dan mannen. Zorgverleners herkennen deze niet altijd of omschrijven deze als ‘afwijkend’. Daardoor hebben vrouwen meer kans op een verkeerde diagnose, behandeling of bijwerkingen van medicijnen. Wij willen meer onderzoek naar genderspecifieke zorg en pleiten daarbij voor een Europese aanpak.
• We gaan door met programma’s voor de preventie van suïcide gericht op lhbtiq+-personen.
• Transgender personen moeten vaak lang wachten op zorg. Dat heeft ingrijpende gevolgen. D66 zal zich blijvend inzetten voor de aanpak van de wachtlijsten voor transgenderzorg.
• Het komt nog voor dat intersekse kinderen zonder medische noodzaak correctief behandeld worden. Dat kan op latere leeftijd grote psychische gevolgen hebben. Jonge intersekse kinderen gaan we wettelijk beschermen tegen niet-noodzakelijke medische behandelingen

2. Het kabinet neemt verantwoordelijkheid voor een pakket maatregelen waarmee iedereen gelijke kansen heeft om werk en zorg te combineren

• We maken kinderopvang bijna gratis. Elk kind krijgt recht op vijf dagen kinderopvang per week, van één tot twaalf jaar. Hiermee verdwijnt de kinderopvangtoeslag. Niet alleen kinderen van werkende ouders, maar alle kinderen krijgen recht op deze bijna-gratis kinderopvang.
• We werken toe naar kinderopvang als publieke voorziening, net zoals basisscholen en middelbare scholen dat zijn. Dat is onze stip op de horizon: vijf dagen kinderopvang per week als gratis voorziening voor alle kinderen van 0 jaar tot en met 12 jaar, aansluitend op het ouderschapsverlof. Het is goed voor de ontwikkeling van kinderen en maakt de combinatie werk en zorg voor ouders makkelijker.
• Op de korte termijn beginnen we met kinderopvang die bijna gratis is. De overheid vergoedt dan 96 procent van de kosten van de opvang voor kinderen vanaf 1 tot en met 12 jaar. Tot 1 jaar krijgen ouders de bestaande kinderopvangtoeslag. Ook kinderen van ouders die geen betaald werk doen, krijgen toegang tot de bijna-gratis kinderopvang.
• Om te voorkomen dat kinderopvangorganisaties misbruik maken van de overgangssituatie, gaan we de prijzen reguleren. We maken duidelijke spelregels voor alle type kinderopvangorganisaties, zodat excessen worden voorkomen en er geen publiek geld uit de sector stroomt. Denk aan voorwaarden rondom winstuitkering aan investeerders.
• Op de langere termijn werken we toe naar kinderopvang als publieke voorziening, net zoals basisscholen en middelbare scholen dat zijn. Tekorten in de kinderopvang pakken we aan door ervoor te zorgen dat pedagogisch medewerkers die dat willen meer uren kunnen werken. Ook nemen we praktische belemmeringen weg om werken op de kinderopvang én in het basisonderwijs te combineren.
• We breiden het ouderschapsverlof uit, zodat het voor werkende ouders mogelijk wordt om in het eerste levensjaar van hun kind thuis te zijn.
• Voor ouders is het nog lastig om werk te combineren met de zorg voor hun kind. D66 maakt het ouders makkelijker. Door het ouderschapsverlof uit te breiden kunnen ouders thuis zijn in het eerste levensjaar van hun kind. Dit zal de druk op de kinderopvang iets verlagen, omdat juist bij de allerjongste kinderen relatief veel personeel nodig is. Daarna mogen alle kinderen vijf dagen per week bijna gratis naar de kinderopvang, met een kleine vergoeding van de ouders.
• We maken het voor werkende ouders mogelijk om samen in totaal een jaar verlof op te nemen bij de geboorte van een kind. Op korte termijn verlengen we, voor beide ouders en tegen 70 procent loondoorbetaling, de negen weken betaald ouderschapsverlof in het eerste levensjaar van het kind met nog negen weken. Er komt een minimum aan de uitkering zodat iedereen tenminste het minimumloon ontvangt (of 100 procent dagloon als dat lager is). Op lange termijn vereenvoudigen we de bestaande regelingen naar het voorbeeld van het model in IJsland: beide ouders krijgen zes maanden verlof en kunnen maximaal zes weken onderling uitwisselen. Als op termijn blijkt dat loondoorbetaling van 70 procent een te grote belemmering vormt om verlof op te nemen, dan verhogen we dit percentage.
• We gaan beter zorgen voor mantelzorgers. Zij krijgen meer tijd en geld om zorg te verlenen. De bestaande regelingen geven we meer bekendheid.
• Daarom wil D66 een nieuw stelsel dat eenvoudig, overzichtelijk en rechtvaardig is. D66 werkt toe naar bestaanszekerheid in een stelsel zonder toeslagen.
• Als steun in de rug voor huishoudens waarin iemand langdurige, intensieve zorg nodig heeft en mantelzorg krijgt, willen we een pilot voor automatische inkomenssteun zonder verdere verantwoording. Denk aan een ouder die de zorg heeft voor een zeer ernstig en meervoudig gehandicapt kind. Hier behoeft het geen verdere controle dat het gezin intensieve mantelzorg verleent of zorg inkoopt en dus kan, als de budgethouder dat wil, de steun automatisch geleverd worden in plaats van het pgb.
• We versterken de sociale zekerheid van huishoudelijk werkers in private huishoudens. Daartoe verbeteren we de regeling Dienstverlening aan huis.
• We maken het makkelijker voor jonge ouders om te werken. Belangrijkste stap hierin is de bijna-gratis kinderopvang, waar ouders maar een kleine eigen bijdrage hoeven te betalen.
• D66 wil daarom in aanvulling op het afschaffen van de kostendelersnorm voor mensen jonger dan 27 jaar, ook de kostendelersnorm afschaffen voor huishoudens waar huisgenoten, partners of familieleden (mantel)zorgen.

3. Het kabinet verplicht organisaties om te zorgen voor een gelijk speelveld tussen vrouwen en mannen op de arbeidsmarkt

• We maken een einde aan de loonkloof. We voeren zo snel mogelijk de Europese wet in die het grote bedrijven verplicht te rapporteren over beloningsverschillen tussen mannen en vrouwen, en maatregelen te nemen om deze weg te nemen. Deze bedrijven moeten een plan maken om gendergelijkheid te bevorderen. De overheid ondersteunt hen hierbij.
• Om het glazen plafond te doorbreken is D66 voorstander de Wet ingroeiquotum en streefcijfers, die regelt dat de raad van commissarissen van grote bedrijven voor ten minste eenderde moet bestaan uit vrouwen. Wij willen de wet aanpassen met een tijdelijk quotum van vijf jaar voor zowel 30 procent vrouwen als mannen in functies in het toezicht én in het bestuur van bedrijven, dit trekken we door naar de overheid.
• We zetten het nationaal actieplan seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld door en verbreden dit naar meerdere sectoren. 
• Werkgevers krijgen meer verantwoordelijkheden om seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer tegen te gaan, zoals met het opzetten van een goede meldstructuur.
• D66 treedt op tegen discriminatie op de arbeidsmarkt. We verhogen de boete voor bedrijven die discrimineren in hun werving en selectie. Daarnaast gaan we de mogelijke discriminerende werking tegen van algoritmes bij werving en selectie.

4. Het kabinet komt tot een aanpak om duurzame financiële onafhankelijkheid van vrouwen te bevorderen

• Nog altijd zijn veel minder vrouwen dan mannen financieel onafhankelijk, in het bijzonder alleenstaande moeders, laag of niet-opgeleide vrouwen en vrouwen met een biculturele achtergrond. We stimuleren deze onafhankelijkheid, bijvoorbeeld door flexibel werken makkelijker te maken, uitbreiding van werkuren door werkgevers te stimuleren en een urenvoordeel in te voeren voor iedereen die meer dan drie dagen per week werkt.
• We willen meer aandacht voor gender en sekse in de zorg en het onderzoek naar gezondheid, net als voor etnische achtergrond. Vrouwen kunnen andere ziekteverschijnselen hebben dan mannen. Zorgverleners herkennen deze niet altijd of omschrijven deze als ‘afwijkend’. Daardoor hebben vrouwen meer kans op een verkeerde diagnose, behandeling of bijwerkingen van medicijnen en/of haar hulpstoffen. Wij willen meer onderzoek naar genderspecifieke zorg en pleiten daarbij voor een Europese aanpak.
• Wij willen meer geld voor mensen in de verpleging en verzorging. Ook werkgevers en werknemers moeten met elkaar kijken naar de cao’s, functiewaardering en -differentiëring in de zorg. De ruimte voor loonstijging in de zorg is gekoppeld aan de loonstijging in de marktsector. Wij garanderen dat dit zo blijft.
• We pakken het lerarentekort radicaal aan, met een beter salaris voor leraren, betere arbeidsvoorwaarden en minder bureaucratie. We geven leraren het vertrouwen om hun beroep, het onderwijs en de ontwikkeling daarvan vorm te geven.
• We zien dat er grote tekorten zijn in de kinderopvang. Om uitwisseling van kennis en ervaring sterker te maken, ook als het gaat over de kinderen zelf, nemen we praktische belemmeringen weg om werken in de kinderopvang én in het basisonderwijs te combineren.
• Tekorten in de kinderopvang pakken we aan door ervoor te zorgen dat pedagogisch medewerkers die dat willen meer uren kunnen werken. Ook nemen we praktische belemmeringen weg om te werken.
• D66 wil het tekort radicaal aanpakken. Met een beter salaris voor leraren, betere arbeidsvoorwaarden, minder bureaucratie. We geven leraren bovendien het vertrouwen om hun beroep, het onderwijs en de ontwikkeling daarvan vorm te geven.
• De salarissen van leraren in het basis en middelbaar onderwijs stijgen mee met de gemiddelde cao-loonstijging. Daarnaast maken we geld vrij voor een bredere salarisverhoging om het beroep van leraar aantrekkelijker te maken.
• Er komt samen met werkenden, ondernemers en de overheid een landelijke krapteaanpak. Door onder andere het aantrekkelijker maken van opleidingen, het makkelijker maken van verzilveren van eerder opgedane (werk)ervaring en het verbeteren van secundaire arbeidsvoorwaarden en ontwikkelingsmogelijkheden ondersteunen we verschillende sectoren. Te beginnen in het onderwijs, de zorg en in de techniek.
• Werknemers die meer dan drie dagen per week werken, gaan minder belasting betalen door het invoeren van een nieuw ‘urenvoordeel’. Daardoor gaat werken meer lonen. Meer uren werken wordt financieel aantrekkelijker voor mensen die nu in een (kleine) deeltijdbaan werken, wat helpt tegen krapte en zorgt dat meer mensen financieel zelfstandig worden. En wie nu al meer dan drie dagen per week werkt, houdt daar straks netto meer van over. Daarnaast maakt het ‘urenvoordeel’ het belastingstelsel ook eerlijker omdat mensen die nu voltijd werken tegen een niet zo hoog uurloon, evenveel belasting betalen als iemand die met een hoger uurloon veel minder uren werkt.
• Mensen krijgen meer regie op de uren die ze willen werken. Ruim een half miljoen mensen wil wel meer werken, maar krijgt het niet voor elkaar bij de werkgever. Werknemers kunnen straks terecht bij de nieuw op te richten arbeidscommissie als ze het niet eens zijn met de afwijzing van hun verzoek om meer uren. Werkgevers zullen meer moeten doen om roosters aan te passen en mensen meer regie en regelruimte te geven, zodat ze extra uren ook zelf goed kunnen inplannen. Het combineren van banen moet daarmee ook makkelijker worden voor wie dat wil.
• Het moet duidelijker worden wat je overhoudt van je brutoloon, en hoeveel extra werken opbrengt met een transparant loonstrookje. Op ieders loonstrookje is dan heel duidelijk wat mensen verdienen aan salaris, persoonlijk ontwikkelbudget en pensioen, wat zij netto overhouden en wat een werkgever daarvoor betaalt. Er komt een rekentool van de overheid om makkelijk te kunnen zien wat je netto overhoudt van een dag extra werken in de week. Daarom wil D66 een nieuw stelsel dat eenvoudig, overzichtelijk en rechtvaardig is. D66 werkt toe naar bestaanszekerheid in een stelsel zonder toeslagen.
• In een aantal (publieke) sectoren werken nu steeds meer zelfstandigen die daar eerder werkten als werknemer. Met de huidige personeelskrapte biedt zelfstandigheid soms de mogelijkheid om een hoger tarief te vragen en bijvoorbeeld eisen te stellen aan roosters of nachtdiensten. Tegelijkertijd botst dit met het collectieve belang dat er altijd iemand is om zorg te verlenen of om voor de klas te staan. Het is juist daar belangrijk om schijnzelfstandigheid tegen te gaan en de belangen van werkenden beter te borgen. Voor een hoger loon, flexibelere uren en meer keuze in diensten. Zodat werkenden niet elkaar beconcurreren maar zich sterk kunnen maken ten opzichte van de werkgever. Dat betekent natuurlijk niet dat er nooit een zelfstandige in de zorg of het onderwijs kan werken.
• Er zijn grote personeelstekorten in de zorg. Daar waar acute tekorten zijn, moeten zorgaanbieders en de overheid werken aan betere werkomstandigheden en ondersteuning van zorgprofessionals.
• Goed werkgeverschap is van groot belang. We willen meer oog voor de zorgmedewerker. Dit voorkomt de uitstroom en vergroot het werkplezier. De overheid stimuleert werkgevers om mensen inspraak te geven in het werkrooster, opleidingen aan te bieden en meer variatie in vaste contracten mogelijk te maken. Ook is een goede personeelsvertegenwoordiging bij de besluitvorming binnen zorginstellingen onmisbaar.
• We beperken de administratieve lasten. Waar zorgverleners worden belast met extra administratieve regels gaat het principe ‘waar er een regel bij komt moet er ook één weg’ gelden. Het werkplezier van zorgprofessionals is gebaat bij meer vertrouwen op hun professionaliteit en motivatie.
• D66 werkt uiteindelijk toe naar meer bestaanszekerheid in een stelsel helemaal zonder toeslagen.
• De salarissen van leraren in het basis en middelbaar onderwijs stijgen mee met de gemiddelde cao-loonstijging. Daarnaast maken we geld vrij voor een bredere salarisverhoging om het beroep van leraar aantrekkelijker te maken. Werken op een school met veel leerlingen met een achterstand blijft meer lonen.
• Leraren in het mbo krijgen een salarisverhoging.

5. Het kabinet zet zich meer in voor de veiligheid van vrouwen

• We zetten het nationaal actieplan seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld door en verbreden dit naar meerdere sectoren. Werkgevers krijgen meer verantwoordelijkheden om seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer tegen te gaan, zoals met het opzetten van een goede meldstructuur.
• We investeren in het voorkomen van seksueel geweld en grensoverschrijdend gedrag. Dat begint bij voldoende aandacht voor seksuele vorming in het onderwijs, waarbij de overheid scholen ondersteunt. Ook investeren we in vroege signalering en focussen we op daders en veiligheid binnen gezinnen om seksueel kindermisbruik tegen te gaan.
• We versterken de hulpverlening bij seksueel geweld. Met structurele financiering voor het Centrum Seksueel Geweld willen we ‘eerste hulp bij seksueel geweld’ inrichten.
• We investeren in de zedenpolitie en in forensisch artsen, met het doel om zedenzaken sneller te behandelen. Ook zetten we in op herstelbemiddeling voor daders en slachtoffers.
• We investeren in de aanpak van geweld achter de voordeur. Via Veilig Thuis, maar ook met voldoende opvangplekken voor vrouwen en kinderen die niet veilig thuis kunnen wonen. Codewoorden waarmee geweld achter de voordeur gemeld kan worden bij bijvoorbeeld apotheken worden gemeengoed. Hierbij komt ook meer aandacht voor psychisch geweld en de signalen van femicide (moord op vrouwen omdat ze vrouw zijn). We investeren in de kennis hierover bij hulpverleners – van politie tot huisarts.
• D66 wil dat het Wetboek van Strafrecht en de Algemene wet gelijke behandeling duidelijk maken dat discriminatie op grond van seksuele gerichtheid, geslachtskenmerken, genderidentiteit en genderexpressie verboden en strafbaar zijn.
• De laatste jaren is veel geïnvesteerd in de versterking van de positie van het slachtoffer in het strafproces. Het is nu zaak om te zorgen dat deze rechten in de praktijk kunnen worden uitgeoefend.

6. Het kabinet zorgt voor randvoorwaarden voor een goede seksuele gezondheid

• In Nederland moet de gewenste vorm van anticonceptie voor iedereen beschikbaar zijn. Seksuele gezondheid is een groot goed. Bij gezinsvorming en zwangerschap moet zelfbeschikking voorop staan. We hechten veel waarde aan de toegankelijkheid van anticonceptie. D66 wil daarom dat de overheid anticonceptie vergoedt.
• Iedereen krijgt de anticonceptie aan de toonbank gratis mee. De apotheker declareert vervolgens de kosten bij de overheid. We onderzoeken of de anticonceptiepil ook bij de drogist verkrijgbaar kan worden gemaakt.
• We stimuleren onderzoek naar vernieuwende vormen van anticonceptie, zoals de mannenpil, en niet-hormonale anticonceptie voor vrouwen.
• Als we zien dat abortuswetgeving in verschillende landen juist strenger wordt en ook in Nederland een groeiende lobby tegen het recht op veilige abortus ontstaat, verankeren wij het recht op abortus. Het recht op veilige abortus is een belangrijke verworvenheid van de progressieve beweging van de afgelopen decennia. Deze zelfbeschikking van vrouwen is fundamenteel. Op initiatief van D66, samen met andere progressieve partijen, is de verplichte beraadtermijn bij abortus afgeschaft. Ook wordt binnenkort de abortuspil bij de huisarts beschikbaar.
• D66 wil abortus uit het Wetboek van Strafrecht. Zo verankeren we het recht op veilige abortus en maken we abortus deel van de reguliere gezondheidszorg.
• De abortuspil moet bij de verloskundige beschikbaar worden.
• Veilige abortus moet voor elke vrouw vergoed blijven. Ook voor vrouwen die ongedocumenteerd of tijdelijk – bijvoorbeeld als student – in Nederland verblijven.
• We leggen de termijn voor een zwangerschapsafbreking wettelijk vast op 24 weken, zodat voor zorgverleners en vrouwen duidelijk is tot wanneer in Nederland een zwangerschapsafbreking mogelijk is. Hiermee laten we de levensvatbaarheidsgrens voor abortus los, zoals wordt geadviseerd in de evaluatie Wet afbreking zwangerschap.
• Intimidatie van bezoekers van abortusklinieken moet verder aan banden worden gelegd.
• D66 wil dat iedereen die dat nodig heeft toegang heeft tot menstruatieproducten, ongeacht je inkomen. Daarom moedigen we bijvoorbeeld overheden, onderwijsinstellingen, horeca en werkgevers aan om producten gratis beschikbaar te stellen.
• Alle scholen onderwijzen over seksuele diversiteit en pakken lhbtiq+ discriminatie aan. We helpen docenten met vaardigheden om acceptatie te bevorderen en voor een veilige omgeving voor alle kinderen op school. Seksuele voorlichting schenkt ook aandacht aan instemming, seksuele weerbaarheid en een brede definitie van ‘seks’. De overheid ondersteunt scholen daarbij.

7. Er komt een kabinetsbrede daadkrachtige aanpak op hoe de overheid weeffouten in het systeem voorkomt

• Wetgeving kan onbedoeld ongelijke gevolgen hebben voor vrouwen en mannen. Daarom wil D66 dat wetgeving altijd getoetst wordt op de effecten op gendergelijkheid. Het is cruciaal dat hier ook oog voor is wanneer wetgeving nog in de maak is; dat vraagt om kennis en expertise op de ministeries.
• De afspraken over diversiteit in pensioenfondsbesturen uit de code pensioenfondsen worden wettelijk geborgd, zodat er altijd vrouwen, mannen, jongeren en veertigplussers in het pensioenfondsbestuur zitten. We informeren de voordragende partijen actief over de voordelen van een divers samengesteld bestuur en handhaven de wettelijke basis op dezelfde manier als het vrouwenquotum in raden van toezicht.
• Om het glazen plafond te doorbreken is D66 voorstander de Wet ingroeiquotum en streefcijfers, die regelt dat de raad van commissarissen van grote bedrijven voor ten minste eenderde moet bestaan uit vrouwen. Wij willen de wet aanpassen met een tijdelijk quotum van vijf jaar voor zowel 30 procent vrouwen als mannen in functies in het toezicht én in het bestuur van bedrijven, dit trekken we door naar de overheid.
• De Rijksoverheid, waaronder ook de uitvoeringsorganisaties, maakt diversiteit en inclusie tot prioriteit in alle lagen van de organisatie. Ze werkt aan de opbouw van veilige teams, met tijd en aandacht voor de sociale veiligheid.
• Organisaties die lhtbiq+-rechten betwisten of taboes opwerpen rondom (de toegang tot) abortus ontvangen geen subsidie meer.
• De politieorganisatie is op dit moment voor te veel mensen geen veilige werkplek. Politiemensen hebben te maken met uitsluiting, racisme, discriminatie, vriendjespolitiek, seksisme en machtsmisbruik.
• D66 maakt zich hard voor meer gendergelijkheid en culturele diversiteit binnen de techsector. Het is belangrijk dat technologie die grote groepen mensen raakt, gemaakt wordt door een groep mensen die een weerspiegeling vormt van de maatschappij.
• Sollicitatiecommissies bij overheden, publieke en semipublieke instellingen hebben een gevarieerde samenstelling wat betreft gender, leeftijd en achtergrond. In het onderwijs instellingen zorg voor de eerste stageplaatsen.

Klik hier voor het volledige verkiezingsprogramma van D66.

Terug naar het Stemadvies